Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасының қорында еліміздің тоғыз жастағы ең жас ақыны Жамбыл Дүйсенұлының «Періште тілек» атты тұңғыш өлеңдер жинағының тұсауы кесілді.
Шын мәнінде, жаңа туған күндей жарқырап шыққан жас ақын Жамбылды бүкіл тілеулес елі-жұртына, байтақ Қазақстанға жар сала таныстырып, зор сүйінішпен аталық ақ батасын беріп алғаш тұсауын кескен Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаевтың өзі болатын. Сол жағдайды еске алар болсақ, 2011 жылдың 15 желтоқсанында Қазақстан Тәуелсіздігінің 20 жылдығына арналған салтанатты жиында Нұрсұлтан Әбішұлы өзін бүгінгі жас ұрпақтың қарышты қадамы қуантып, сергек санасы тебірентетінін айта келе, «Егемен Қазақстан» газетінде жеті жастағы Жамбыл деген баланың жазған өлеңін көпке сүйіншілеп жария еткені жадымызда. Елбасы келтірген шумақ мынадай еді:
«Мектеп табалдырығын жаңа аттаған қаршадай баланың бұлай жырлауы үмітімізді арттырады, осылай ойлауы бізді қуантады. Біз осындай жастарды тәрбиелеуіміз керек. Ендеше, біздің болашағымыз – жарқын, келешегіміз – кемел» деген Елбасы кішкентай Жамбылдың жүрек жалынынан, отты жырларынан күллі жастарымыздың бейнесін көріп, Тәуелсіздігіміздің болашағын танып бағдарлағандай еді.
Айта кететін жайт, жас ақын азаттығымыздың алтын бесігі саналатын Алматыда дүниеге келген. Оның ата-анасы қазақ жырының қасиет-киесіне айналған ұлы ақындар Жамбыл Жабаев пен Мұқағали Мақатаевтың жерлестері. Ақсақалдардың айтуынша, осы және басқа да ұлы бабалардың рухы сәбиге кішкентайынан, туа сала, тіптен құрсақта жатқан кезінде-ақ дарыған көрінеді. Қалай болғанда да баланың ерекше қабілеті ерте байқалған. «Алпамыс батыр» жырында «Алты күнде күліпті, Алпыс күнде жүріпті» деп айтылғандай-ақ, Қызыл жолбарысты Жәкеңнің есімін еншілеген Жамбыл бала екі жасында әліпбидің барлық әріптерін білсе, үш жасында газет-журналдарды еркін оқыған. Одан соң Алматыдағы № 131 Бауыржан Момышұлы атындағы мектеп-лицейге оқуға беріліп, бір жылда қатарынан екі сыныпты бітіріп, үшінші сыныпқа өтеді. Айналасындағыларды әдебімен де, ақылымен де, жанының сергектігімен де таңғалдырудан жазбай келе жатқан дарынды бала қазіргі таңда алтыншы сыныптың оқушысы екенін айту ләзім.
Әкесі Дүйсен атақты Сүйінбай-Жамбыл елінің тумасы болса, анасы Кәмшат кәдімгі Хантәңірі баурайындағы Қарасазда туып-өскен, Мұқағалидың аталас туыс қарындасы. Ұлы ақынның аттасы өз құралыптастарынан өзгеше болып өседі. Оны ойыншықтар қызықтырмайды. Талпынып тәй-тәйлап жүргенінен-ақ кітап пен қаламға жармасады, жазу мен сурет салуды қалайды. Ол өзінің алғашқы өлең шумақтарын төрт-бес жасында анасына, әжесіне арнап жаза бастайды.
Баласының осындай дарындылығын байқап, оны дамытуға мүмкіндік туғызған ата-анасына мың рахмет дегіміз келеді. Дәлірек айтқанда, анасы Кәмшат бес жарым кило болып, үлкен қиындықпен өмірге келген ерекше пешенелі балпанақтай сәбиінің болашағын болжағандай екі жасында оған қазақ әліпбиінің 42 қарпін түгел үйретеді. Өзі қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің ұстазы болғандықтан, келе-келе ұлына көркем өлеңнің негізі туралы әңгімелеп айтады. Жас Жамбыл қазақтың классикалық әдебиетімен – Абайдың, Жамбыл Жабаевтың, Мұхтар Әуезовтің, Бауыржан Момышұлының, Мағжан Жұмабаевтың, Сәкен Сейфуллиннің, Қасым Аманжоловтың, Мұқағали Мақатаевтың, Мұхтар Шахановтың және басқа ақын-жазушылардың шығармашылығымен жақсы таныс. Онымен тілдескенде баланың сөздік қоры, білімі, көп оқығандығы, өзін ұстау мәдениеті, ересектерше ойлауы еріксіз қайран қалдырады. Қазірдің өзінде ерекше феномен, вундеркинд танылған бала ақынның айтуынша, құлағына сыбырлаған, сылдырап санасына құйылған сөздер оған жоғарыдан келеді.
Баяғы Сүйінбай, Жамбыл бабалары сияқты, бүгінгі бала Жамбыл да аламан бәйгелерге, шаршы топтың алдына шығуға төселіп-ақ қалған. Қабілетін қалың көпшілік алдында талай мәрте дәлелдеп те жүр. Өз мектебіндегі поэзия байқауында бас жүлде алса, одан кейін жеті жасында Ұлы Отан соғысының 65 жылдығына арналған жас дарындардың республикалық байқауында, Бауыржан Момышұлының 100 жылдығы мен Мұқағали Мақатаевтың 80 жылдығына арналған мүшәйраларда тағы да жеңімпаз атанған.
Осы дарынды балаға аталық қамқор қолын созған тағы бір адам бар. Ол – қазақ руханиятының көрнекті қайраткерлерінің бірі, абыз ағамыз Мырзатай Жолдасбеков. Мырзекең бала Жамбылдың дабысын естіген соң ойға қалып, осының өзі рас па, өтірік пе деп өспірім талант иесін 2011 жылғы Наурыз мейрамында Астанаға алдыртып, жиылған көпшілікпен бірге отырып өлеңдерін тыңдайды. Сонда жас Жамбылдың өнеріне жұртшылық аяғынан тік тұрып қол соғады. Мырзекеңнің өзі баламен ұзақ әңгімелеседі. Оның шын ақын екендігіне көзі жетіп, көңілі толады. Сөйтіп, сәуір айында Президенттік мәдениет орталығында сегіз жастағы оқушы Жамбылдың жеке шығармашылық кешін өткізіп, ол кешті өзі жүргізеді. Осындай алтын көпірлер арқылы бала Жамбылдың сүйінішті хабарлары Елбасы құлағына жетеді.
«Жас құдіреттің жырларынан қарт Жамбылдың ұлы эпикалық сарынын, Мұқағалидың отаншылдық асқақ үнін естисіз. Жер-дүниенің астан-кестені шығып, бұлқан-талқан болып жатқан заманда осы баланы Алланың қазаққа берген сыйы ма деп қаласың. Көзден, тілден аман болса, жас пері қазақтың сөзін ұстағалы тұрғандай, осы баламен бірге Жамбыл да, Мұқағали да, олардың рухы да туған еліне қайтып оралғандай көрінеді» деп толғанған абыз Мырзекең: «Мұхитқа ұмтылған бұлақтай бұл баланың түбінде өлеңнен өз еншісін алатынына күмәнім жоқ. Тілден, көзден, сұқтан, пәледен, жаладан сақтасын. Алла ғұмырын ұзақ қылып, бақытын биік қылсын! Арманына жетсін» деп алқалап ақ жолға шығарып, ақ батасын беруінің өзі қандай ғанибет деп ойладық.
Осындай боталардың қамын ойлайтын аталардың қолдауымен, мінеки, тоғыз жастағы жас ақын Жамбыл Дүйсенұлының алғашқы өлеңдер жинағы өз оқырманына көзайым болып жол тартты. Бұл тырнақалдының Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президенті – Елбасы қоры кітапханасының арнайы жобамен шығарылған алғашқы кітабы екендігін Қордың атқарушы директорының орынбасары Ілияс Қозыбаев ерекше атап айтты. Осындай жобамен кітапты шығару идеясы Елбасының Тәуелсіздіктің 20 жылдығына арналған салтанатты жиналыста айтқан жоғарыдағы сөзінен кейін пайда болыпты. Бала ақынның періште тілекті, пәк сезімді, ізгі ниетті жауқазын жырларының жинағы «Періште тілек» деп аталған екен. Жақсыны көрмек үшін деп ол кітапты біз де үлкен қызығушылықпен оқып шықтық. Елуден астам өлеңді топтаған бұл ерекше кітаптың алғысөзін де Мырзатай атасы жазыпты. Жас жүрек Отанын, ана тілін, туған халқын – қазағын, елінің тәуелсіздігін, ар-намысты, абзал адамгершілік қасиеттерді жырлайды. Нұрсұлтан атасына, Тәуелсіздік таңына, ару Астанаға, бақ мекені Алматыға, Ахмет Байтұрсынов пен Дінмұхаммед Қонаев аталарына, Қасым Аманжолов пен Бауыржан Момышұлына арнаған және басқа тақырыптағы өлеңдері шыннан-ақ көңіл тербейді.
Белгілі ақын Байбота Қошым-Ноғайдың сарашылығымен «Раритет» баспа компаниясынан 2 мың дана таралыммен 10 баспа табақ болып шыққан әдемі кітаптың аңдатпасында: «Жамбыл Дүйсенұлының «жөргегінде түсіне өлең кірген» ұлы Жамбыл атасы секілді дүйім жұртты аузына қаратар олжалы күндер әлі алда. Ал әзірге «Періште тілек» өз оқырмандарын көзайым қылып қуанта тұрарына күмән жоқ. Өйткені, оның жырлары тұрғыластарын тәнті етіп қана қоймай, ересек оқырмандарға да ой тастайды» деп түйген екен. Осы әділ бағалы сөздерге біз де қол қойғандаймыз. «Тәуелсіздігім – тәңірден келген тәтті сый» деп тебіренген жас ұланымыздан айналып кеткендейміз. Кішкентай жүрегінен пәк те таза, ұлық та ұлағатты сөздер шығып жатқанына шынайы сезіммен қуанғандаймыз. Оның үлкен адамдарша үлкен ойлар айтып, ірі сөйлеп, кесек турайтынына сүйсінгендейміз.
Өнері мен өлеңіне дүйім жұртты жалт қаратқан бала Жамбыл үшін елден ерек қуанғандардың бірі белгілі жазушы Смағұл Елубай. Ол кішкентай ақынмен көрші тұрады екен. Кішкентай көршісі аулада ылғи «Ассалаумағалейкүм!» деп ауыз толтырып сәлем береді екен. Сары балаға жазушы ағасының ықыласы содан құлапты. Ұлттық тәрбиесі тамаша осы баланы жақсы көріп кетіпті. «Қолымызға тиіп отырған бұл кітап ерекше тағдырлы кітап. Оны тоғыз жастағы бала қазақ тілінде жазып отыр. Тәуелсіздік алғанымызға жиырма жыл өтсе де ана тіліміздің талайлы да тауқыметті тағдыры бізді әлі де болса алаңдатады. Міне, осы шақта ұлтымыздың жас ұрпағы ана тілінде жырлап, қазақ тілінде кітап шығаруы айтулы оқиға. Халқымыз үшін, бүкіл еліміз үшін, тіліміз бен діліміздің, тәуелсіздігіміздің болашағы үшін бұл оқиғаның маңызы зор. Ұлтымыздың ұрпағы қазақ тілінде жырлай бастады. Бұл үлкенге де, кішіге де үлгі боларлық, ой саларлық үлкен оқиға», – деді ол.
Бір ғажабы, кино мен театрдың аса көрнекті қайраткері Асанәлі Әшімов бұл жолы өз тілегін жазушы ретінде білдірді. «Менің жанрым – күнделік» дейтін Асанәлі ағамыз жуырда ғана Жазушылар одағының мүшелігіне өткен екен. «Мен үшін де, қазақ әдебиеті үшін де бүгін тарихи күн деп есептеймін. Ғажап құбылыстар болады. Ойда жоқ жерден ел таң қалатын дүниелер шығып жатады. ХХІ ғасырдан алда көп нәрселер күтемін. Сол күткен жақсылықтарымның басы мына Жамбыл балам деп ойлаймын. Маған енді немере есепті ғой. Ой өрісі ақыл тоқтатқан адамдармен тең. Шынымды айтайын, мен мына кішкентай Жамбылды танимын деп мақтанатын болдым. Студент кезімде Шәмшімен бір бөлмеде тұрдым. Сонда ұйықтап жатқанда оның құлағына терезеден бір шу естілетін. Сөйтіп оған ән келген. Моцарт төрт жасында құлағын басып жылаған. Оған музыка солай келген екен. Біздің Жамбылдың да дарынын тәңірім өзі көктен түсіргені күмәнсіз. Маған арнап, ішіне менің ұлымды, інісін қосып өлең де жазды. Оған да қуанып қалдым. Жамбылжан, саған айтарым, әлі алда 11, 15, 16 деген жастарың бар. Әлі үлкен адам болып қалыптасуың керек. Сондықтан, саған ғұмыр тілеймін. Жасанды таланттар болады, ал сен тума дарынсың. Ауылдың ақылман ақсақалдары, даланың даналары оқымысты академиктерден артық. Өмірден үйрен, көп оқы, классик ақындардан үйрен. Оларды қайталамасаң да елікте, ұқсап бақ. Өткен тарихты оқы. Біліміңді кеңейт. Мына жаңадан шыққан фотоальбомымды саған сыйлау үшін кеше баспаханадан әдейі барып алдым» деп Асанәлі атасы жас Жамбылға өз кітабының нөмір біріншісін ұсынды.
Балалар ақыны Сұлтан Қалиев бала ақын Жамбылды алғаш теледидардан көргенде-ақ сүйсінген екен. Бала Жамбылдың бойында жүз жасаған дана Жамбылдың рухы бар сияқты болып көрініпті. Өлеңдерін бала жазған деп ойламайсың. Төрт аяғын тең басқан, рухы биік, сөз қолданысы мен ұйқастары ұнамды дей келе, алда әлі көп қиыншылықтарға кездесесің, оларды жеңе біл, адамдарды сүй, айналайын. Сен біздің үмітімізді ақтайсың деп сенемін деген ақ тілекпен аяқтады сөзін.
«Ең бірінші пірім өлең деген құдіреттің өзі және соның иелері, уақытымның босқа кеткені өмірімнің босқа кеткені деп білемін. Баршаңызға Алланың нұры жаусын!» деп байсалды сөйлеген байыпты бала ақын «Өзім жайлы» деп аталатын өлеңін шабыттана оқып берді. Тоқсан жастан асқан нағашы әжесі Талшыбық ақ баталы тілегін айтты. Секерхан апасы шашу шашты. Алаштың ақын-жазушыларының қатарына болашағынан зор үміт күттіретін Жамбыл Дүйсенұлы атты жас жауқазын ақын қосылды. Қабыл алыңыздар, әлеумет…
Қорғанбек АМАНЖОЛ,
«Егемен Қазақстан».