Ахмет Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік университетінің 4-курс студенті, болашақ журналист Алла Сергейқызы Платонованың мемлекеттік тілге жүйріктігі кез келген қазақтан кем соқпайды. Ол тіпті республикаға танылып үлгерді. Қостанай өңіріндегі көптеген байқаулардың жүлдегері. Кісіні жатырқамайтын, ойын бүкпей ашық айтатын Алламен әңгімелесудің өзі бір ғанибет.
— Алла, өзіңді Арқалықта жұ­мыс істеп жүрген кезіңнен біле­тін­мін. Жақында Қостанайдағы тіл мәселесіне қатысты үлкен бас­қосу­да жа­тық та сауатты баян­дамаңды тың­дап, өте тәнті болға­нымды жа­сырмаймын. Сенің осы мемлекеттік тілді меңгерудегі же­тістігің барша жастарға өнеге. Ең алдымен қай жер­де туып-өскеніңді айтып өт­сең?
— Мен қаймағы бұзылмаған, қазақтың бүкіл салт-дәстүрі берік сақталған Амангелді ауданына қарасты Тасты ауылында туып-өстім. Ол жер — мен үшін жер жән­наты. Маған одан артық ел­ді мекен жоқ секілді көрінеді.
Тасты аудан орталығынан 75 шақырымдай жерде. Осы ауылда 508 адам тұрады. Тұрғындардың басым көпшілігі — қазақ. Бәрі де ме­нің бауырларым болып кеткен. Өйткені ондағыларға мақсат та, мүдде де ортақ. Тіршіліктегі бар­лық қуаныш пен қайғыны бірге бөліседі.
Осы ауылға әкем Сергей ерте көшіп келіпті. Кешегі жап-жас боз­бала бұл күндері 40-тан асып қалды. Ол — ауылда механизатор. Адал еңбегінің арқасында бала-шағасын ештеңеден тарық­тырмай, зарықтырмай отырған жайы бар.
Шаңырақтың шырайын кел­тіріп отырған аяулы анам Ека­терина Марковна — молдаван қы­зы. Ол ауылдағы дүкенде сату­шы. Отбасында үш бала өстік. Үйдің тұңғышы — Инна, қазір Астанада тұрады. Кезінде қазақ жігітімен тағдырын тоғыстырды. Олардың Кристина есімді қызы әп-әдемі болып өсіп келеді.
Одан кейінгі ағам Федор — жиырма екіде. Қазақшаны бір кі­сідей біледі. Бұл күндері Ар­қа­лық қаласында Төтенше жағ­дай­лар басқармасында жауапты қыз­метте. Мен — үйдің кенж­есі­мін. Қазір Қостанай мемлекеттік университетінде оқып жатыр­мын.
— Сен айып етпесең, бір сауал қой­сам, үлкен ағаң Федор мұсыл­мандықты қабылдап, қазақ қы­зына үйленді деп естіп едім…
— Ол рас. Қазақы ортаның әсе­рі тимей қоймайды, осы өзім ер­келеп, қашан көргенше асы­ғатын бауырым осыдан екі жыл бұрын алдымен сүндетке отырды. Содан соң ислам дінін қабылдады. Енді ол Федор емес, Фархат атан­ды. Мұның бәрі оның өз еркімен болған жайлар.
Содан мұсылман атанған ағам Динара есімді қазақ қызына үйленді. Қос жүрек бір-бірін ұна­тып, өнегелі шаңырақ болып отыр. Жеңгем де түсінігі бар, жақ­сы мен жаманның да парқын білетін аяулы жан. Бұлардың шаңы­рағындағы желкілдеп өсіп келе жатқан Диас та өте сүйкімді бала.
— Мектепті қазақ тілінде бі­ті­ріп­сің. Сенің мақал-мәтелдер ту­ралы монологыңды тыңдап, қатты риза болдым.
— Тасты ауылындағы орта мек­­тепте 11 жыл қазақша оқы­дым. Бұрындары әлгі білім ор­да­сы аралас мектеп болатын. Мен алтын ұяның табалдырығын аттар кезде орыс сыныбы жа­былып қалды. Әрине, мен орыс­ша оқығым келсе, өзге білім ор­да­сына барып жалғастыруыма бо­латын еді. Бірақ 1-сыныптан бас­тап қазақша оқуға бел будым. Ата-анам да менің бұл талпы­ны­сыма қуанбаса, ренжіген жоқ.
Әу баста көп қиналдым. Мә­селен, қазақ отбасындағы ба­ла­лар­ға олардың ата-аналары, өз­де­рінен үлкен бауырлары күн­­делікті сабаққа дайындалған кезде көмектеседі. Ал менің ата-анам қанша дегенмен өзге ұлттың өкілдері, қазақ тілін жетік біл­мейді. Сондықтан үй тапсыр­ма­сын орындауда қобалжыған сәт­терім аз болған жоқ.
Алайда адамды намыс өлті­ре­ді. Қалайда тілді қазақтардан кем білмеуім керек деген мақсат қой­дым. Соған жетудің жолын із­де­дім. Бос уақыт деген болған жоқ. Әйтеуір, көрші-қолаң, сынып­тас­тарыммен таңертеңнен кешке дейін осы тілде сөйлесудің, ең­бектенудің арқасында әлгі кез­дескен қиындықтардың бәрін де жең­дім. 4-сыныпқа барғанда сыныптағы екпінділерді қуып жеттім.
Мұның бәрі жанқиярлық ең­бектің, адамдармен арадағы ізгі қарым-қатынастың нәтижесі, қа­зақы ортаның игі әсері деп ой­лаймын. Сол кездегі достарым — егіздер Айман, Шолпан және Нұр­гүлдер менің балалық бал дәурен шағымның куәсі, нағыз қимас бауырларым. Олардың маған деген ыстық сезімдерін, орыс­тың қызы деп бөліп-жар­маған шынайы достық махаб­баттарын қалай ғана ұмытайын!
— Сенің өткен жылдардағы ал­ған мақтау қағаздарың мен дип­ломдарыңа, марапаттарыңа қарап отырсам, кішкентай кезіңнен бас­тап оқу озаты ғана емес, әншілік, су­ретшілік өнеріңмен қатар, спорт­тың жеңіл атлетика түрінен ау­дан­да ауылыңның намысын қор­ғапсың.
— Бастауыш сыныпта бізге Са­қыпжамал есімді апайымыз дәріс берді. Бұл өзім үшін ардақты жан өнерді шын сүюіме өзінің ықпалын тигізді. Соны әңгіменің орайы келгенде мақтанышпен айтып өтуді шәкірттік парыз са­наймын.
Үлкен сахнада ән айтуды 2-сы­ныптан бастадым. Алғашқы әнім «Анна» деп аталады. Содан кейін «Туған жер» патриоттық әні­мен Амангелді аудандық «Атамекен» байқауында кө­рер­мендердің ықыласына бөлендім. Мұның бәрі менің қанатымды қатайтып, болашаққа даңғыл жол ашқандай болды. Сол өнерім үшін аудандық мәдениет және білім бөлімдерінің бірнеше рет мақтау грамотасымен марапат­талдым.
Жас кезіңде көп нәрсені аң­ғара бермейсің. Мұның бәрі ме­нің келешекке деген алғашқы бас­палдақтарым екен. Сол аудан­дағы ел басқарып отырған ағалар мен азаматтардың маған берген ақ батасы, шынайы лебіздері мені үнемі алға қарай жетеледі.
Ән айтумен қатар көптеген халықтардың билерін де мың бұрала биледім. Спортқа да бел­сене қатыстым. Екі шақы­рым­ға жүгіруден Амангелді өңіріндегі желаяқтар жарысында жүлделі орындарға ие болдым. Суретшілік өнерім де бар. Әсіресе, портрет салу­да әжептеуір тәжірибе жи­нақтадым. Кезінде мамандар бұл салада шынымен ізденсең әжеп­теуір нәтижеге қол жеткізуге бо­­латындығын да айтқаны әлі есім­де.
— Абай Құнанбаевтың шы­ғар­машылығына, яғни оның өлең­деріне жазылған әндерге шексіз ғашық секілдісің. Осы жөнінде өз аузыңнан естісем деп едім.
— Өз басым ұлы Абайдың шы­ғармашылығына жастайым­нан ерекше ден қойдым. Өйткені ол кісі поэзияны кеш бастаса да артына өшпес із қалдырған қай­таланбас тұлға. Оның өлеңдері мен қарасөздері оқыған адамды бейжай қалдырмайды. Онда философиялық ой, терең мағына бар. Ол сондықтан да өміршең.
Жақында облыс орталығында өзге ұлт өкілдерінің қатысуымен «Абай оқулары» шарасы өткізілді. Оның басы-қасында өзімнің де болғанымды бақыт санаймын. Онда бірқатар жастар ізденіс танытқандығын байқатты.
Өзімнің әлі күнге дейін ән ай­татынымды жасырмаймын. Сонау мектеп қабырғасынан бері Абайдың «Көзімнің қарасы», «Айт­тым сәлем, Қаламқас», «Жел­сіз түнде жарық ай» секілді ән­дерін аса бір құштарлықпен орындаймын.
— Мектептен кейін Арқалық қа­ласындағы телеарнада жаңалық­тарды жүргізетін диктор болға­ның­нан да хабарымыз бар. Әлгі ха­бар «Сөйлеп тұрған Арқалық» деп аталады. Содан бергі өміріңіз жай­лы да қысқаша баяндап өт­сеңіз.
— Тастыда орта мектепті аяқ­таған соң, әлгі айтылған Арқалық қаласындағы Ыбырай Алтын­сарин атындағы мемлекеттік педагогикалық институттың филология факультетіне түстім. Өйткені, мектеп қабырғасында жүргенде ағылшын және неміс тілдерін еркін меңгерген білікті маман болуды армандаған едім.
Сонда студент бола жүріп, Ар­қалық телеарнасында қазақ ті­лінде диктор болдым. Ондағы бас­шыларға, әріптестеріме рақ­мет. Мені жылы жүзбен қарсы алып, өзімнің қабілетімді көрсе­туге мүмкіндік берді. Ол күндер­дің бәрі де менің өмірімде ерекше орын алады.
Өткен кезең ішінде бірқатар айтулы байқауларда шыңдалып, өзімнің мүмкіндігімді біліп, алға ұмтылдым. 2009 жыл мен үшін жемісті болғандығын баса айт­қым келеді. Қостанай облыс­тық мәдениет басқармасы ұйымдас­тырған облыстық «Қыз өссе — елдің көркі» атты әр ұлт өкілдері арасындағы байқауда бас жүлдені жеңіп алдым. Сол жылы об­лы­с­тық тілдерді дамыту басқар­ма­сының ұйымдастыруымен болған орыс жастары арасында өткен «Тіл — халық жанын танудың кіл­ті» деп аталатын облыстық бай­қауда бірінші орынға кө­те­ріліп, арнайы дипломмен мара­патталдым. Астанаға жолдама алдым.
Содан Елордамыз Астанада өткен республикалық байқауда ІІ орынға ие болдым. Мұның бәрі менің өзіме деген сенімімді ба­рынша арттырды. Мәдениет жә­не ақпарат министрлігі Тіл комитеті, Қазақстанның орыс қауымының арнайы дипломына ие болдым. Бағалы сыйлық та тапсырылды.
Айтулы екі байқаудан басқа Рудныйдағы «Горняк» мәдениет үйінде «Алтын жастар» деген та­қырыпта облыстың барлық са­лада өздерін көрсете білген да­рынды, озық ойлы жастары бас ­­қосты. Осы жиында бұрынғы об­лыс әкімі сөз сөйлеп, барлық жастарға ең ізгі тілегін білдіріп, оларға ақжол тіледі. Кездесуде облыс басшысымен жолығып, әңгімелесудің сәті түсті. Талай да­рынды жастарға шарапатын тигізіп жүрген облыс басшысына өзімнің алдағы уақытта жүзеге асыр­сам деген ойларымды жет­кіздім.
Осы арада аталған универ­си­теттің ректоры, ветеринария ғы­лымдарының докторы Асқар Нәметовке де шынайы алғы­сымды білдіргім келеді. Мен се­кілді талапты жастарға ша­па­ғатын тигізіп жүрген ардақты ағаларымыздың арамызда жүр­гені қандай жақсы. Оның үстіне грантпен оқимын. Болашақта қазақтілді журналист болғым келеді. Қазірдің өзінде теориялық білім мен тәжірибені тығыз ұш­тастыруға жете көңіл бөлудемін. Бәлкім зиялы қауым менің «Қа­зақстан — Қостанай» телеар­на­сын­дағы «Шын жүректен» ха­барын жүргізіп жатқандығымды білсе керек.
Келешекте «Қазақстан» ұлт­тық телеарнасындағы «Таң­шол­пан» бағдарламасын жүргізетін орыс қызы Майя Веронская секілді елімізге белгілі журналист болсам деймін.
— Сен өзге ұлттар арасында қа­зақ тілін меңгерудің жарқын үлгісісің. Жалпы, шыныңды айт­шы, мемлекеттік тілді игеру қиын ба? Неге осы кейбіреулер қазақ елінде тұрып, оның нанын жеп, суын ішіп жатса да тілге келгенде белсенділік көрсетпейді?
— Мен өзімді қазір қазақтың бір қызымын деп есептеймін. Шын­дығына келсем, орыс тілі­нен гөрі қазақ тілін жетік білемін. Ұлтым орыс болса да жүрегім қазақ деп соғады. Мен үшін жер бетінде қазақтан дарқан, қазақтан кеңпейіл, жомарт халық жоқ. Өткен тарихқа сүйенетін болсақ, қаншама тағдыр тауқыметіне ұшыраған өзге ұлт өкілдерін қиын кездері бауырына тартып, соңғы бір үзім нанымен бөлісті. Меніңше, соны түсінетін кез жетті.
Қазақ тілін үйренуді қашанғы кейінге шегере береміз? 20 жылда ден қойған адамға еркін сөйлейтін кез жетті ғой. Қазақ елінде тұрып, осы елдің азаматы атанған соң мемлекеттік тілді білу — барлық ұлт өкілдеріне қарыз да парыз. Оны үйрену қиын деген бос сөз. Қажеттілік пен ниет болса алынбайтын асу жоқ. Мен мұны өз басымнан өткерген соң ашық айтып отырмын. Сондықтан те­рең ойланайық. Нақты іс пен оған шын мәніндегі жана­шырлығымызды көрсетейік.
— Бос уақытыңда не істейсің?
— Қолым боста қара дом­бы­раны қолға алып, халық әндері мен термелерді орындаймын. Көрпе тіккенді жаным сүйеді. Әке-шешем ауылда әлі күнге дейін қазақтың кәдімгі ою-өр­некті көрпешесін пайдаланады. Ұлттың ұлы тағамы ет асқанды жаным сүйеді.
Шығыс және қазақ билерін билеймін. Таза ауада, табиғат аясында серуендегенді ұнатамын. Одан басқа көркем әдебиеттерді оқығанды, музыка тыңдағанды, достарыммен сырласқанды да артық көрмеймін.
Ең жек көретінім, бойжет­кендердің темекі тартып, ішім­дікке салынып, өз табиғатына жат нәрсемен айналысатындығы. Олар махаббат деген құдіретті сезімді де аялай білмейді. Түнгі клубқа мүлдем бармаймын. Өмірімде сыра да ішіп көрген емеспін.
Басты арманым — қазақ елі­нің мәртебесі өсіп, көк туы көкте желбірей берсе екен, мемлекеттік тіл біздің келешегіміз екендігін ешқашан ұмытуға болмайды.

Әңгімелескен
Оразалы ЖАҚСАНОВ
Айқын газеті