Алматыдағы Достық үйінде «WikiBilim» қоғамдық қорының ұйымдастыруымен «Интер­нет желісінде қазақ тілді мазмұнды дамыту және насихаттау» деген тақырыпта семинар-тренинг бо­лып өтті. Жиынға Мәдениет және ақпарат министрлігіне қарасты Тіл комитеті төрағасының орынбасары Шерубай Құрманбайұлы, Алматы қалалық Тілдерді дамыту басқармасының бас­тығы Мамай Ахетов және қазақ­стандық блогерлер қатысып, интер­нетті қазақ тілінде сөйлету барысындағы қол жеткен же­тістіктермен қоса, алдағы уақытта атқарылуы тиісті мәселелерді тіл­ге тиек етті.
Жиынды ашқан «WikiBilim» қоғамдық қорының президенті Рауан Кенжаханұлы қа­зіргі күні елімізде интернет желісін қолдану­шы­лардың жыл санап артып келе жатқанын қуанышпен жеткізді. Десек те, интернет же­лісінде қазақ тілді мазмұнды дамыту мен наси­хаттаудың бүгінгі күні өзекті де өткір мәселеге айналып отырға­нын жасырмады.

— «WikiBilim» қоғамдық қоры құрыл­ғалы бергі аз ғана уақыт ішінде бірқатар іс-шара­ларды жүзеге асырып үлгерді. Үкі­мет басшысы, бұл бағытта шынайы қол­дау көрсетіп, мүм­кін­дігінше қолғабыс жа­сауда. Міне, осындай қам­­қорлық жағ­дайында интернет желісінде қазақ тілді мазмұнды дамыту және насихаттау ба­ғытындағы алғашқы іс-шаралар жүзеге асы­ры­ла бастады. Мысалы, бүгін таныс­тыры­лы­мы өтіп отырған «Қазақ тілінің әмбебап сөз­­дігі» және «Қазақстанның ашық кітапха­насы» жобалары таяуда ғана қолға алынып, қазақ тілді интернет қол­данушыларға арналған аса маңызды һәм игілікті іс-шара болып табы­ла­ды. Ана тілі­міздегі интернеттің мазмұнын жа­ңаша насихаттау мақсатында жасалған «Қа­зақ­станның ашық кітапханасы» мен осы ин­тер­нет-кітапхананың құрамдас бөлі­гіне айнал­ған «Қазақ тілінің әмбебап сөз­дігінің» басты мақсаты — дүниежүзіне кеңінен танымал он­лайн сөздіктермен иық тірестіре алатын, ана ті­лі­міздің барлық сөздік қорын бойына жинақ­таған әмбебап сөздік жасау еді. Бір ерекшелігі, «Қазақ тілінің әмбебап сөздігінде» бұған дейін жарық көрген 15 томдық «Қазақ әдеби тілінің сөздігіндегі» 92 мың 300 сөз бен 57 мың 856 сөз тіркесі — барлығы 150 мың 156 лексикалық бір­лік қамтылған. Бұған қоса, сөздікте 166 мың 612 сөздің мағынасы ашып көрсетілген. Ең бастысы, бұл сөздік мұнымен шектеліп ға­на қалмай, түрлі тақырыптағы және сан алуан сала­дағы сөздіктердің қорын бір жерге жинақ­тауға мүмкіндік беретін сөздіктердің «агре­гаторы» болмақ. Бұған қоса, алдағы уақыт­та қазақ тіліне қатысы бар саяси-эконо­микалық, мәдени, ғылыми-техни­калық және басқа да салалық сөздіктерде берілген сөздер жинақ­талып, жүйелен­бек. Ал «Қа­зақ­станның ашық кі­тапха­насында» түрлі формат­тағы және сан алуан тақырыптағы 1500-ден астам шығар­ма жинақталған. Қазақ тіліндегі осы ин­тернет-кітапханада қазақ ақын-жазу­шы­­ларының сан алуан тақырыптардағы шы­ғармалары, аудио­кітаптар мен қатар видео­файлдар бар. Бұл қа­зақ оқырманы үшін баға жетпес байлық бо­лып табылары сөзсіз, — деп қазақ тіліндегі ин­тер­нет қолданушыларға ар­налған қос жобаның мәні мен маңызын жан-жақты түсіндіріп берді.

Осы жиында қазақ тілді мазмұн мен ин­тернеттегі негізгі тенденциялар туралы өз пі­кірін білдірген журналист-блогер Жалғас Ер­тай қазіргі күні елімізде ұзын-ырғасы төрт мың­ға жуық алуан түрлі сайт тіркелгенін, алайда қарапайым интернет қолданушылар олардың тек үш мыңға жуығын ғана білетінін және күнделікті өмірде тек соларды ғана қолданатынын айта келіп: — Өкінішке қарай, біздің қазақстандық қолданушылардың басым көпшілігі тек орыс тіліндегі сайттар мен ин­тер­нет-парақшаларды қолданады. Егер ар­найы жүргізілген зерттеуге көз жү­гіртсек, мы­салы, бір сағат ішінде «Майл ру» сайтын біздің қазақстандық интернет қолданушылар 33 мил­лион рет қарайды екен. Ал бір аптада дәл осы сайтты 205 миллион қазақстандық интер­нет қол­данушы қарайды. Өкініштісі сол, әзір­ге қазақ тіліндегі интернет трафикті қарау мұн­дай көрсеткішке жетпей отыр. Осы жағы­нан алғанда, бүгін интернет қолда­ну­шыларға таныстырылып отырған «Қа­зақстанның ашық кітапханасы» жобасы осынау олқылықтың орнын толтыратын үлкен қазынаға айналуы тиіс деп ойлаймын, — деп өз ойын ортаға салды.

Ал Мәдениет және ақпарат министрлігі Тіл комитеті төрағасының орынбасары Ше­ру­бай Құрманбайұлы болса, қолға алын­ған баянды бастамалардың ғұмыры­ның ұзақ, қазақ тілді интернет мазмұны­ның толысып, ана тіліміз — қазақ тіліндегі интернет қолдану­шылар санының арта түсу мүмкіндігінің зор екендігіне тоқ­тал­ды. Тоқсан ауыз сөздің то­бық­тай түйіні, енді біраз жылда интернеттің қа­зақ тілді қолданушыларының саны анағұр­лым артып, оның мазмұны ұлт жазушылары­ның інжу-маржандарымен барынша толыға түспек. Өйткені интер­нетті қазақ тілінде сөй­лету — өмір талабы!

Жомарт МОЛДАХМЕТҰЛЫ

Айқын газеті